Sepiyolitin, sorptif özelliği, serbest akışkanlığı, topaklaşmayı önleyici özelliği, toksik olmayan özellikleri ve kimyasal tepkisizliği temel alınarak hayvan beslemede kullanımı üzerine araştırmalar devam etmektedir.
Sepiyolitin tüm hayvan türlerinde güvenli bir şekilde %2’ye kadar kullanılabileceği E562 ve E563 ile onaylanmıştır. Sepiyolit diğer killer gibi absorbe edilemezler, inert maddelerdir. Sepiyolitin CAS (Chemical Abstract Service) numarası 63800-37-3 olarak bildirilmektedir.
Sepiyolit %1.5 düzeyinde ratlara 12 hafta süreyle verildiğinde toksik etkisinin olmadığı bildirilmiştir. Kısa lifli (<5µm) sepiyolit ile yapılan bir çalışmada karsinojenik durum gözlenmemiştir. Sepiyolit doğal olarak oluşan kil minerallerden olduğundan doğada yaygın olarak bulunmaktadır. Bu nedenle hayvan beslemede katkı maddesi olarak kullanıldığında çevreyi olumsuz etkilemeyeceği düşünülmektedir (EFSA, 2013).
Bir yem katkı maddesi olarak sepiyolit hayvan besleme alanında teknolojik ve besin madde değerlendirilmesini artırmak amacıyla kullanıldığı gibi çevreyi ve hayvan refahını olumlu yönde etkileyen katkı maddesi olarak da kullanılabilmektedir (Galan, 1996, Onorato ve Escribano, 2013). Sepiyolitin hayvan beslemede kullanım nedenleri Tablo 7’de verilmektedir (Slamova ve ark., 2011). Yemde kullanılan sepiyolit ürünleri için standartlar ise Loughbrough (1993)’ün bildirdiği şekilde Tablo 8’de gösterilmektedir.
Tablo 7 . Sepiyolitin hayvan beslemede kullanım nedenleri
(Slamova ve ark., 2011).
| A. Sindirim sistemi üzerine etkileri |
| Hayvan sağlığına katkıda bulunan absorpsiyon/adsorpsiyon özelliklerine
sahiptir. |
| Zararlı bileşikleri bağlayarak onların vücuttan atılmalarını sağlarlar. |
| Yemlerde bulunan antinutrisyonel bileşiklerin detoksifikasyonunda ve
sindirim bozukluklarının düzelmesinde önemli rol oynar. |
| B. Bağışıklık sistemi üzerine etkileri |
| Antimikrobiyel etkileri gözlenmiştir. |
| Diare enfeksiyonlarını önlemek için yaygın olarak kullanılır. |
| C. Yem üretimi üzerine etkileri |
| Mikotoksinler ve ağır metaller için adsorbant olarak kullanılır. |
| Pelet yem üretiminde bağlayıcı olarak kullanılır. |
| Toksik değildir. |
Tablo 8. Hayvan yeminde kullanılacak sepiyolitin standartları (Loughbrough, 1993)
| |
Bağlayıcı |
Kekleşme önleyici
ve taşıyıcı |
| Tane boyutu (mesh ASTM) |
<100 |
50-120 |
| Topak yoğunluğu, g/l |
545±40 |
615±30 |
| Rutubet içeriği, % |
8±2 |
8±2 |
| Westinghouse yağ absorpsiyonu, % |
– |
92±7 |
| Keten tohumu yağı absorpsiyonu, % |
93±5 |
– |
| Su tutma (%) |
150 |
147 |
| Moh’s sertliği |
2.0-2.5 |
2.0-2.5 |
| Katyon değişim kapasitesi, meq/100 g |
15±5 |
15 |
Sepiyolitin hayvan yem katkı maddesi ve hayvan altlığı olarak kullanımına dair TS 13528 nolu Türk Standardı bulunmaktadır (TSE, 2012). Bu standard, işlendikten sonra hayvan yemlerine katılan veya altlık olarak kullanılan nihai ürün halindeki sepiyoliti kapsamaktadır. TS 13528 nolu standardda sepiyolit, sepiyolit madeninin yem katkı maddesi üretmek veya hayvan altlığı olarak kullanılmak üzere kırma, eleme, öğütme, kurutma, soğutma ve kalsinasyon işlemlerinden geçirilmesi ile elde edilen nihai ürün olarak tarif edilmiştir. Yem katkı amaçlı sepiyolit kanatlılar için (Tip 1) ve büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar için
(Tip 2) olmak üzere iki tipe ayrılır. Altlık olarak kullanılacak sepiyolit, her iki tipten ayrı ayrı veya her iki tipin karışımından oluşabilir. Yem katkı maddesi ve altlık olarak kullanılacak sepiyolitin özellikleri Tablo 9’da verilmektedir. Sepiyolitin tiplere göre özellikleri ise Tablo 10’da gösterilmektedir (TSE, 2012).
Tablo 9. TS 13528 nolu Standarda göre hayvan yem katkı maddesi ve hayvan altlığı olarak kullanılacak sepiyolitin fiziksel özellikleri (TSE, 2012)
| Renk ve görünüş |
Açık krem renginde, granül halinde ve
akışkan olmalıdır |
| Koku |
Kokusuz olmalıdır |
| Yabancı madde |
Bulunmamalıdır |
| Rutubet (%, m/m), en çok |
8 |
| pH |
7-8 |
| Yoğunluğu (g/l) |
590-710 |
| Mohs sertlik (en çok) |
<2.5 |
| Su absorbesi (%) |
150-250 |
| Sepiyolit oranı, en az (%) |
60 |
| Radyoaktivite |
|
| -Alfa yayıcılar (L’de) |
40.5 pikocurie (1.5 Bq/L) |
| -Beta yayıcılar (L’de) |
54 pikocurie (2.0 Bq/L) |
Tablo 10. Sepiyolitin tiplere göre özellikleri (TSE, 2012)
| Sınıf |
Özellik |
|
| Tip 1 |
2 mm’lik ek-lekten geçen kısım (%, m/m) |
>95 |
| Tip 2 |
7 mm’lik elekten geçen ancak 2 mm’lik elekten
geçmeyen, (%, m/m) |
>95 |
Sepiyolit ilavesi, düşük sindirilebilirlikli rasyonlar ile beslemede ve yüksek yoğunluk ile kötü hijyen koşullarında barındırmada altlık kalitesi, göğüs lezyonları ve ayak tabanı dermatitleri bakımından yararlı etkilere sahiptir (Van Der, 2008; Yalçın ve ark., 2017b).
Sepiyolit, karma yem üretim ve taşınması süresince tozumayı azaltması, kekleşmeyi önlemesi, pelet yem üretiminde enerji maliyetini azaltması, pelet yem dayanıklılığını artırması ve prezervatif olması gibi özellikleri nedeniyle iyi bir teknolojik katkı maddesidir. Katyon değişim kapasitesi düşük olduğundan vitamin ve mineral premiksleri gibi katkı maddeleri için ideal bir taşıyıcıdır. Yem unsurlarının birbirlerinden ayrılmasını önlediğinden uygun homojenizasyon sağlamaktadır. Kimyasal olarak inert bir madde olduğundan yüksek kimyasal stabiliteye sahiptir (Onorato ve Escribano, 2013). Nemi absorbe etme kapasitesinden dolayı mantar gelişimini önlemektedir (Bocuzzi ve Escribano, 2011). Sepiyolitin yemlerde yem katkı maddesi olarak kullanıldığında besin madde sindirilebilirliğini ve enerji değerlendirilmesini artırdığı kaydedilmiştir (Ouhida ve ark., 2000). Sepiyolit sıvı ve gazları absorbe ederek, dışkıdaki amonyağı azaltarak altlık kalitesini iyileştirmekte, kümes ve ahırdaki kokuyu azaltmaktadır (Onorato ve Escribano, 2013).
Detaylı Bilgi İçin:https://sepiyolit.net/
